Kırıkhan’da Kurtuluş Mahallesinde bulunan, halk arasında Sarı Okul olarak bilinen eski taş bina. Fransız işgal döneminde Kırık han’da ruhban okulu olarak inşaatına 1924 yılında başlanan bina, 1931 yılında tamamlanarak eğitime baş lanmıştır. Fransa’nın Mondros Mütarekesi’nden hemen sonra Hatay’ı işgal ettiği 12 Kasım 1918 tarihine kadar Hatay topraklarında eğitim sorunu olmadığı gibi, etnik yapıya göre ayrım yapılmadan öğretim devam ediyordu. Manda idaresinden evvel Hatay’da gayri Türk unsurların hususi mektepleri yoktu. Bunlarla daha çok misyonerler meşgul oldular. Hatay’da vatandaşlar arasına sokulan kültür farkı manda idaresiyle başlıyordu. Bu fark Türk maarifi aleyhine inkişaf ediyordu.1 1935 senesinin istatistikîne göre: 6-13 yaşlar arasında bütün Sancak’ta 39.656 çocuk vardır. Bunun 19.417’si kızdır. Sünnî, Türk ve Araplar arasında yalnız 11.783 kişi okur-yazar, 45.610 çocuk ümmîdir. Ermeniler de 12.560 talebe okur-yazar, 9.696’sı ümmîdir. 1933’te bütün Sancak’ta (56) resmi erkek mektebi vardı. 9 da kız mektebi. Mektep Yekûnu: 65, talebe yekûnu: 4945. muallim yekûnu: 102’dir. Türk mektebi 28, talebe adedi, 2177. Alevi Arap mektebi 18, Sünni Arap mektebi 2. Rum mektebi 4, Ermeni kız mektebi, 4 yekûn 4117 talebe ve 56 okul vardır. Netice, Türkçe konuşan Türkler için nüfus, “70.843”tür. 34 mektep ve talebe adedi, 2593’tür. Kürtçe ve Çerkezce okutan resmi veya hususi mektep yoktur. Ermenilerin 2763 talebesi olan hususi 35 mektebi ve 481 talebelik resmi 5 mektepleri vardır. Bu hesaplara mahalle mektepleri dâhil değildir. Köylerdeki 29.689 tahsil çağındaki çocuklardan resmi ve gayri resmi iptidai mekteplere yalnız 3591 çocuk kayıtlıdır. Yani köyde %I2 şehirlerde ise %58 oranında tahsil yapılmaktadır. Türklerin ancak %12’si tahsil görmektedir.2 16.000 çocuğun daha tahsil ettirilmesi icab etmektedir. Antakya lisesinde 1935 istatistiğine nazaran Türkçe kısmında biri Ermeni olmak üzere 109 talebe vardır. Arapça kısmına 35 Rum, 5 Protestan, 26 Alevi, 2 Arap, Türkçe kısmında 8 Türk, 1 Çerkeş, 1 Kürt, 1 Fransız muallim bağlıdır. Türk muallimlerden ikisi mültecidir. Ecnebi mektepleri: Sancaktaki ecnebi mekteplere dair bir talimatname 20 Haziran 1924, bir diğeri 4 Mart 1931 tarihlidir. 1884’te Meydan-ı Ekbez’de tesis edilen Lazarist Raçib Mektebi Kırıkhan’a nakledilmiştir. Bu nakil 7 teşrin-i evvel 193O’da yeni bir binaya taşınmak suretiyle sağlanmıştır. Mektebin “Soğuksu” köyü civarında bir ziraat şubesi ve bahçesi vardır. 1912’de İskenderun’da tesis edilen Frer mektebi 100 talebe kaydetmişti. Fransız istilasında mektep tevsi edilmiş, yarısı meccani olmak üzere talebesi 400’ü bulmuştur.3 Yine İskenderun’da I887’de tesis edilen “Sen Josef” mektebi, Antakya’da “Sen Josef Rahibeler Mektebi” ve “hastahanesi” 4 Keseb’de 1896’da tesis edilen “Lepsius Deutsche Orient” misyonu mektebi bulunmaktadır.5 İskenderun’da Peres Cannes İtalyan mektebi 1860’dan beri bu havalidedir. Bu okullar Harb-i Umumide kapanmışlar. 1918’de yeniden açılmışlardı.6 Süveydiye’de İngiliz mektebinin tesis tarihi, 1874’tür. Bu İngiliz misyonu Antakya ve İskenderun’da da birer şube açmıştır ve en eski okuldur.
